Leabhar nua: Téarmaíocht Ghaeilge na hAthbheochana

TÉARMAÍOCHT GHAEILGE NA hATHBHEOCHANA

Ar fáil anois!

 

Tá an t-ochtú leabhar sa tsraith monagraf Lúb ar Phár ar fáil anois. Sa saothar seo, ríomhann Conchúr Mag Eacháin scéal na téarmaíochta Gaeilge le linn na hAthbheochana go dtí 1927 nuair a chuir an Roinn Oideachais de Rialtas Shaorstát Éireann coiste téarmaíochta ar bun. Féachtar ar staid na téarmaíochta Gaeilge lena linn sin agus déantar iniúchadh ar an phlé a rinneadh faoi mhaoirseacht shaothrú na téarmaíochta maidir le coistí nó acadaimh téarmaíochta agus eile. Scrúdaítear seifteanna ceapadóireachta na téarmaíochta idir chumadóireacht agus iasacht, agus ról na teanga beo agus theanga na seanlitríochta i nuachóiriú an fhocalstóir Gaeilge. Breathnaítear ról agus stádas na Gaeilge mar theanga náisiúnta agus ar an tionchar a d’imir sé sin ar thuairimí phobal na Gaeilge i dtaobh na teanga agus na téarmaíochta féin. Tá réimse leathan de na hailt agus de na foinsí bunaidh curtha san áireamh sa saothar – rud a chuireann go mór le tuiscint an lae inniu ar mhórscéal seo na hAthbheochana.

This work gives an account of Irish-language terminology during the Revival until 1927 when the Department of Education of the Irish Free State established the terminology committee.The role and status of Irish as a national language and its influence on the views of the Irish-language community regarding the language and terminology itself are also looked at. A wide range of the original articles and sources are included in the work – which greatly contributes to the modern understanding of the Revival.

Sliocht as caibidil 2:

'"Milis an teanga an Ghaedhealg,/Guth gan chabhair choigcríche (Mac Giolla Eáin 1900: 17)" Is línte filíochta iad seo a leagtar ar Sheathrún Céitinn de ghnáth agus an file clúiteach ag moladh acmhainn na Gaeilge, cé go ndeir Cunningham (2000: 128) nach móide gur chum an Céitinneach na véarsaí seo. Ar ndóigh, tuigtear nach fíor an méid sin i gcás na Gaeilge ná i gcás teanga ar bith eile go dearfa, mar a mhaíonn Jespersen: ‘No language is ever entirely free from borrowed words, because no nation has ever been completely isolated’ (1922: 208); agus Thomason: ‘Language contact is everywhere: there is no evidence that any languages have developed in total isolation from other languages’ (2001: 8). Ag brath ar chúrsaí polaitiúla agus sóisialta agus ar theagmháil le cultúir agus le teangacha eile bhí téarmaí nua ag teacht isteach sa Ghaeilge ar dhóigheanna éagsúla.'



ISBN: 9781907494413
Praghas: €20
Ar fáil ar www.coislife.ie 

Scrios agus snas

Aoi-bhlag Alex Hijmans

When editing a first draft, cut away the dead wood to make space for new growth, Alex Hijmans writes in the seventh episode of his monthly guest blog on creative writing.

Tá dóthain ama caite ag do chéad dréacht ar an gcarn múirín. Tá sos tugtha agat do mhatáin do mheabhrach. Tá sé in am dul i mbun eagarthóireachta.

Measaim go bhfuil an-chosúlacht idir an scríbhneoir atá i mbun eagarthóireachta agus dealbhadóir. Is ionann an chéad dréacht agus cloch lom, éagruthach: teastaíonn siséal géar chun fíorchruth an scéil a nochtadh. 

‘Schrijven is schrappen’, a mhaíonn nath cainte i mo theanga dhúchais, an Ísiltíris: ‘is ionann scríobh agus scriosadh amach’. Tá ciall leis sin ach go háirithe in aois seo na scáileán beaga agus na dteachtaireachtaí beachta: ní bhíonn foighid ag léitheoirí an lae inniu le scéalta atá tite i bhfeoil, mar a bhi, abair, sa Naoú hAois Déag. Ní ionann sin ar ndóigh agus a rá go gcaithfear búistéaracht a dhéanamh ar an gcéad dréacht. Tá siséal géar tábhachtach, ach tá súil ghéar níos tábhachtaí.

Céard é an cur chuige is fearr chun idirdhealú a dhéanamh idir fuíoll agus fiorscéal, idir dríodar agus draíocht? Arís, tá comhairle ag an dealbhadóir don scríbhneoir. Aimsíonn dealbhadóir cliste cruth garbh a shaothair – an ceann,  an cliabhrach, na cosa – sula ndíríonn sé ar mhionsonraí ar nós na n-ingne agus maothán na cluaise. Ar an gcaoi céanna, ní mór don scríbhneoir cinntí a dhéanamh faoi chaibidlí, faoi charachtair agus faoi scéal-línte sula dtéann sé i ngleic le habairtí aonair, le haidiachtaí agus le dobhriathra.

Ach cén chaoi a ndéantar na cinntí sin? Tá módh oibre réasúnta simplí agam féin. Sula ndéanaim rud ar bith eile, léim tríd an gcéad dréacht ó thús deireadh. Áit ar bith a mothaím nach bhfuil m’aird go hiomlán ar an scéal agus mé ag léamh, bím san airdeall: muna mbíonn spéis agam féin sa mhéad atá scríofa agam, drochsheans go mbeidh ag éinne eile. 

Agus an chéad dréacht léite ó thús deireadh agam, bainim amach nócha-naoi faoin gcéad de na sleachta nach gcuireann an scéal ar aghaidh. Go minic, is cur síos fadálach a bhíonn sna sleachta seo: mioneolas a theastaigh uaimse chun suíomh nó carachtar a chruthú i m’intinn féin ach nach dteastaíonn ón léitheoir chun an scéal a leanúint. Bíonn scéal maith cosúil le meall oighir: ní fheiceann tú ach cuid bheag bhídeach de, ach tuigeann tú go bhfuil an chuid eile ann, faoi uisce, nó i gcás scéil, idir na línte.

Is beag nach ndéanfá dearmad, de bharr na cainte seo ar fad faoi ghearradh agus scriosadh amach, gur tréimhse fháis atá san eagarthóireacht freisin. Is iomaí uair a tháinig carachtar nua nó casadh nua chugam agus mé i mbun eagarthóireachta ar scéal. Ach, ach an oiread le craobhacha nua ar chrann, caithfear seanfhás a bhaint chun fás nua a spreagadh.

Athléamh agus athscríobh, scrios agus snas: próiseas casta atá san eagarthóireacht gur gá am agus dua a chaitheamh leis. Eisceachtaí fágtha as an áireamh, is iomaí babhta eagarthóireachta a theastaíonn ó scéal lena thabhairt chun foirfeachta. De réir a chéile, athraíonn an fócas: go hiondúil, breathnaím ar an scéal ina iomláine ar dtús, ar gach sliocht faoi seach ina dhiaidh sin agus ina dhiaidh sin arís ar abairtí agus ar fhocail aonair. Nuair nach n-athraíonn a dhath le linn bhabhta eagarthóireachta ach an phoncaíocht, bíonn a fhios agam go bhfuil an scéal tugtha chomh fada agam agus gur féidir liom é a thabhairt sula mbreathnaíonn an dara duine air.

Ní nach ionann agus an draíocht a bhaineann le scríobh an chéad dréachta, is scil í an eagarthóireacht gur féidir a fhoghlaim agus a fhorbairt. An mhí seo chugainn, breathnóimid ar ghnéithe éagsúla na ceirde seo.

Eagráin eile den aoibhlag anseo. 

Is scríbhneoir agus comhfhreagraí idirnáisiúnta é Alex. Tá roinnt saothar leis foilsithe ag Cois Life:

 Leabhar fóta-iriseoireachta, Splancanna ó shaol eile (2013)

 Bailiúchán gearrscéalta dar teideal Gonta (2012)

An t-úrscéal Aiséirí (2011)

Leabhar neamhfhicsean faoina shaol i mbruachbhaile bocht sa Bhrasaíl. Favela (2009)

Closleabhar saor in aisce - Daideo le hÁine Ní Ghlinn / Free Audiobook - Daideo by Áine Ní Ghlinn

Gearrthóg ón gclosleabhar anseo

Forbairt stairiúil eile ó COIS LIFE - an chéad chlosleabhar Gaeilge á thairiscint saor in aisce i modh digiteach. Léann an t-údar cáiliúil Áine Ní Ghlinn a saothar nua Daideo ar thaifead gairmiúil a rinneadh go speisialta.  Is féidir éisteacht leis an gclosleabhar ach cliceáil ar an gcnap dearg thíos, nó é a íoschóipeáil nó a roinnt le daoine eile trí na meáin shóisialta ón seinnteoir soundcloud thíos. Má dhéantas é a íoschóipeáil is féidir éisteacht leis ar iTunes nó seinnteoir mp3 eile agus é a dhó ar dhlúthdhiosca. Tá ábhar clúdaigh do dhlúthdhiosca san íomhá thuas.

Is féidir an bunleabhar féin a cheannach i gcóip chrua nó i bhfoirm ríomhleabhair ar www.coislife.ie ach cliceáil anseo. Tá an t-úrscéal an-oiriúnach do leanaí 12-14 a bhfuil caighdeán maith Gaeilge acu - agus do dhaoine fásta a dtaitníonn scéalaíocht den scoth leo. Léirmheas ar an leabhar ó Inis anseo.

Bain taitneamh as!

An historic development from COIS LIFE - we're offering you the first Irish-language audiobook free of charge for download in digital form. Celebrated author Áine Ní Ghlinn reads her new novel Daideo in a specially made professional recording. You can listen to the audiobook by pressing the red button above or you can download it or share it via social media also from the soundcloud player above. If downloaded it can be played on iTunes or other mp3 players and can be burned to a CD. Artwork for a CD is available to download is contained in the image at the head of this article.

Copies of the book itself can be bought in paperback or ebook form from the www.coislife.ie website by clicking here. The book (which, please note, is in Irish - it is not a bilingual version) is very suitable for those aged 12-14 with pretty good Irish and for adults who enjoy a good story well told. You can read a great review of the book (Irish only) here.

Enjoy!  

Fómhar / Autumn - Liam Ó Muirthile aistr./trans. Gabriel Rosenstock - An Fuíoll Feá / Wood Cuttings (Cois Life, 2013)

Mar chuid d'Fhéile Leabhar Bhaile Átha Cliath 2013, rinneadh ceiliúradh Dé Sathairn 16 Samhain ar An Fuíoll Feá: Rogha Dánta / Wood Cuttings: New and Selected Poems (tuilleadh eolais anseo) le Liam Ó Muirthile, aistrithe ag Gabriel Rosenstock. Sa taifead seo ón gceiliúradh, léann Liam an dán 'Fómhar' as an gcnuasach agus ina dhiaidh sin léann Gabriel Rosenstock an t-aistriúchán a rinne sé ar an dán agus míníonn sé an cur chuige aistriúcháin a tharraing sé chuige chun plé leis an dán áirithe seo.

Ar an lá, sheinn Iarla Ó Muirthile dreasanna ceoil den scoth mar anlann leis an bhféasta focal.

Leis an leabhar bog nó crua (agus CD fuaime ina theannta) a cheannach, brúigh anseo. Is féidir ríomhleabhar ilfhormáid (gan aon fhuaimraon) a cheannach ag na naisc chomh maith.

www.coislife.ie.

As part of the 2013 Dublin Book Festival 2013, on Saturday the 16th of November there was a celebration of An Fuíoll Feá: Rogha Dánta / Wood Cuttings: New and Selected Poems (more information here) by Liam Ó Muirthile, translated by Gabriel Rosenstock, . In this recording from the event, Liam reads first the original poem 'Fómhar' ('Autumn') in the Irish language and then Gabriel speaks about his approach to translating this particular poem before reading the translation itself.

On the day, Iarla Ó Muirthile provided musical interludes which related to some of the poems - a third language, in a sense.  

To buy the hardback or softback book (with free audio CD) click here. The book can also be purchased in various ebook formats (without any sound recordings) at the links.

www.coislife.ie

Agallamh le Liam Ó Muirthile ar Southword

"I  gcás na filíochta, is sainchuid den saothar féin guth an fhile, maidir le rithim, canúint, luí na bhfocal sa líne agus leis na línte, ceol, urlabhra,  – gach gné den dán, an feisteas iomlán i ndáiríre. Gníomh éisteachta chomh maith le gníomh scríbhneoireachta is ea líne filíochta." - Liam Ó Muirthile

Sin cuid den smaointeoireacht a nocht an file agus é faoi agallamh ghéarchúiseach ag Ailbhe Ní Ghearbhuigh faoina chnuasach dátheangach An Fuíoll Feá: Rogha Dánta in eagrán 24 de Southword. Is féidir an t-agallamh ar fad ach cliceáil anseo.

"In the case of poetry, the poet's voice is an integral part of the work, rhythm, dialect, how the words ie in the line and with the lines, music, speech, - every aspect of the poem, the whole apparel, really. A line of poetry is an act of listening as well as an act of writing." - Liam Ó Muirthile

Just some of the ideas which the poet discusses in an insightful interview about his bilingual collection An Fuíoll Feá/Wood Cuttings: New and Selected Poems. The interview is conducted by Ailbhe Ní Ghearbhuigh in Southword (edition 24). The entire interview can be read here (interview transcription in Irish only). 

Léirmheas ar Favela le hAlex Hijmans ar The Canadian Journal of Irish Studies

Tá léirmheas ar Favela le Alex Hijmans ar an eagrán reatha de The Canadian Journal of Irish Studies. An tOll Pádraig Ó Siadhail a scríobh. Sleachta as thíos (cliceáil leis an leathanach a mhéadú). Ar ndóigh, tá réamhchóipeanna den chnuasach gearrscéalta le hAlex Hijmans - Gonta - ar díol anois ar shuíomh Cois Life.

The current issue of  The Canadian Journal of Irish Studies contains a review of Favela by Alex Hijmans. The review is by Prof Pádraig Ó Siadhail and we give some extracts from it below (click to magnify the page). Advance copies of Alex's short story collection - Gonta - ar available now from the Cois Life website. 

 ___________________________

Dordán - Éilís Ní Dhuibhne (2011)

Labhrann Éilís Ní Dhuibhne faoina húrscéal Dordán (Cois Life 2011), úrscéal do dhaoine óga. Pléann an leabhar le Natasha atá gnóthach ag ullmhú don Ardteist nuair a thosaíonn a máthair ag briseadh na ngréithe agus nuair a bhailíonn a hathair leis i lár na hoíche...

Cois Life a d'fhoilsigh Dordán agus tá sé ar fáil ó shiopaí leabhar, ón suíomh www.coislife.ie nó mar ríomhleabhar ó shuímh ar nós www.amazon.com

Éilís Ní Dhuibhne speaks about her novel Dordán (Cois Life 2011), a novel for young people. The book tells the story of Natasha who is studying for her Leaving Cert when her mother begins breaking dishes and her father disappears in the middle of the night...

Dordán is published by Cois Life and available from bookshops, from the website www.coislife.ie or as an eBook from sites such as www.amazon.com

Aiséirí - Alex Hijmans (2011)

San fhíseán gairid seo a taifeadadh sa Bhrasaíl, labhraíonn Alex Hijmans faoin gcéad úrscéal atá scríofa aige, Aiséirí (Cois Life, 2011) a chuireann síos ar bhean óg as an Ísiltír a fhaigheann post i siopa caifé i nGaillimh. D'fhiafraíomar d'Alex, tharla gur bhunaigh sé féin siopa caifé Gaelach i nGaillimh fad a bhí sé ann, cé gaol a bhí idir an taithí sin agus an scéal seo.
Foilsithe ag Cois Life (Baile Átha Cliath 2010) agus le ceannach ó www.coislife.ie
Is féidir Aiséirí a cheannach do do kindle ach brú anseo.


In this short video recorded in Brasil, Alex Hijmans talks about his first novel, Aiséirí (Cois Life, 2011), about a young woman from the Netherlands who gets a job in a coffee shop in Galway city. As Alex himself opened just such an Irish-speaking coffee shop in Galway during the time he spent there, we asked him how closely Aiséirí was based on his own experiences.
Published by Cois Life (Dublin 2010) and available from www.coislife.ie
You can buy Aiséirí for your kindle here.